İran'daki idamları yavaşlatan iki şey: Merhamet ve internet

TAHRAN - 17 yaşındaki Safar Anghouti'nin önünde, ömrünü babasının işinde - Tahran sokaklarındaki çöpleri karıştırarak şişe, meşrubat kutusu ve başka değerli şeyler toplamak- geçirmekten öte fazla umut yoktu. Ama Safar Anghouti için tek bir şey söylenebilirdi: Bıçak kullanma konusunda yetenekliydi. Bundan yedi yıl önce bir gün öfkelendi ve bir anda bıçağını fırlatıp rakibinin boğazında ölümcül bir yara açtı. Anghouti hızla yargı lanıp mahkûm oldu. Olay reşit olmayan cinayet faillerine bile ölüm cezası verilen İran'da meydana geldiği için de idama mahkûm edildi. İran'daki idam mahkûmlarının çoğu için bu karar yolun sonu -geçen yıl 6 00'den f azla m ahkûm i dam edildi- oluyor. Ama Anghouti İran toplumunda gelişen iki eğilimin faydasını gördü: Ölüm cezasına yönelik artan tepki ve sosyal medyanın yaygınlaşması. İran'daki İslami adalet sistemine göre, mahkûm olan sanıklar -katiller dahil- kurbanın ailesine para ödeyip serbest kalabiliyor. Anghouti'nin ailesi sosyal medyadaki bir kampanya sayesinde, kurbanın yakınlarının istediği 50 bin doları toplayabildi. Şimdi 24 yaşında olan Anghouti, son dakikada yapılan af çağrılarıyla üç kez asılmaktan kurtulduktan sonra serbest bırakıldı. Anghouti'nin kız kardeşi Zehra, "İnsanlar intikamı alkışlamak yerine kardeşimin hayat ını kurtarmak için para topladı" diyor. Birleşmiş Milletler İran'ın 2013'te 500 i le 6 25 a rası m ahkûmu i dam ettiğini tahmin ediyor. Bu, Çin'in ardından açık ara dünyadaki en büyük sayı. Ölüm cezalarının çoğu, uyuşturucu kaçakçılığı ve satıcılığından dolayı veriliyor. Ancak cinayet, eşcinsel ilişki ve kapsamlı bir suç olan "Allah'a düşmanlık" nedeniyle de infazlar yapılıyor. Halka açık idamlar hâlâ yüzlerce izleyici çekiyor. Ama sosyal aktivistlere göre idam konusundaki tutum değişiyor. Saleh Nikbakht adlı avukat, "İdamların sayısındaki artış orta sınıfı rahatsız etti. İnfazlar insanları üzüyor" diyor. Reşit olmayan suçlular ve İran'daki İslam hukuku oldukça karışık bir konu. İran'daki resmi İslam yorumuna göre kız çocukları 9 yaşında, erkek çocukları da 15 yaşında yetişkin oluyor. Ancak mülk sahibi olmak için yasal yaş sınırı 18. Yeni kanunların anayasaya uygun olup olmadığına karar veren Anayasayı Koruma Konseyi 2012'de, uyuşturucuyla bağlantılı suçlar gibi "takdire bağlı suçlar" için ölüm cezasını kaldıran kanun değişikliğini onayladı. Ancak yargıçlar sanığın reşit olmadığı diğer vakalarda, çocuğun suçun niteliğini ve sonuçlarını anladığına kanaat getirdiklerinde hâlâ idam cezası verebiliyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü 2012'de, 100'ü aşkın reşit olmayan mahkûmun idam edilmeyi beklediğini açıkladı. Bunlardan biri de, sevdiği kızla konuşurken gördüğü Mehdi Rezai adlı kurbanı bıçak atarak öldüren çöp toplayıcısı Anghouti'ydi. Cinayetten yedi yıl sonra, son idam tarihi olarak 20 Ocak belirlenmişti. İnfaza bir ay kala, Anghouti'nin ailesi İmam Ali Halk Öğrencileri Derneği'ne başvurdu. Dernek 2006'dan beri 15 infazı engellemişti. Derneğin çalışmaları, İran'ın İslam hukuku yorumunun temel bir ilkesine dayanıyor: Kurbanların, kendilerine veya yakınlarına karşı işlenmiş suçların intikamının alınmasını -kimi zaman göze göz dişe diş tarzında- talep etme veya suçluyu affetme hakkı. Çoğu vakada, suçlunun affedilmesi için nakit para isteniyor. Kocası Sharmin Meymaninejad ile birlikte derneğin yöneticiliğini yapan Zehra Rahimi, "İnsanlara çocukların masum olduğunu anlatıyoruz" diyor. Rahimi ile diğer gönüllüler, Anghouti'nin kurbanı Rezai'nin ailesini geçen yıl birçok kez ziyaret etmiş. Dernek gönüllüleri Rezai'nin yakınlarını, Anghouti'nin yaşamasına izin vermenin merhametli bir davranış olacağı konusunda ikna etmeye çalışmış. Rezai ailesi tavrını yumuşatmış ve 50 bin dolar karşılığında Anghouti'yi affetmeyi kabul etmiş. Dernek İran'da yasaklı olmasına rağmen yasadışı yazılım yardımıyla yaygın biçimde kullanılan Facebook üzerinden yürütülen bir kampanya sayesinde, gerekenden daha fazla para topladı. Anghouti bağış yapanlara hapishaneden gönderdiği mesajda, "Sizleri seviyorum. Yaptığınız iyiliğin karşılığını vermeye söz veriyorum. Düzgün bir hayat yaşamak istiyorum" dedi.